พระพุทธรำพึง

หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้ในสัปดาห์ที่ ๘ ขณะประทับนั่ง ณ ควงไม้อชปาลนิโครธ ทรงพุทธรำพึง ว่า “ธรรมที่ตถาคตได้บรรลุแล้วนี้ ลึก ซึ้ง เห็นได้ยาก รู้ตามได้ยาก สงบ ประณีต มิใช่วิสัยแห่ง ตรรก คือคิดเอาเองไม่ได้ หรือ ไม่ควรลงความเห็นด้วยการเดา แต่เป็นธรรมที่บัณฑิตพอจะรู้ได้



อนึ่งเล่า สัตว์ทั้งหลายส่วนมาก ยินดีในความอาลัย คือ กามคุณ สัตว์ผู้เห็นปานนั้น ยากนักที่จะเห็น ปฏิจจสมุปบาท และ พระนิพพาน ซึ่งมีสภาพ บอกคืนกิเลสทั้งมวล ทำตัณหาให้สิ้น ดับทุกข์ ตถาคตจะพึงแสดงธรรม หรือไม่หนอ ถ้าแสดงไปแล้ว คนอื่นรู้ตามไม่ได้ ตถาคตก็จะพึงลำบากเปล่า โอ! อย่าเลย อย่าประกาศธรรมที่ตถาคตได้บรรลุแล้วเลย ธรรมนี้ อันบุคคล ผู้เพียบแปล้ไปด้วย ราคะ โทสะ โมหะ จะรู้ได้โดยง่ายมิได้เลย บุคคลที่ ยังยินดี พอใจให้กิเลสย้อมจิต ถูกความมืด คือกิเลสหุ้มห่อแล้ว จะไม่สามารถเห็นได้ ซึ่งธรรมที่ทวนกระแสจิต อันละเอียด ประณีต ลึก ซึ้ง เห็นได้ยากนี้”



วันอังคารที่ 3 มกราคม พ.ศ. 2555

ภาษาโลก-ภาษาธรรม (มหาพุทธชยันตี ๒๖๐๐)

ภาษาโลก-ภาษาธรรมสำคัญขนาดไหนทำไมถึงต้องเน้นย้ำกันอยู่ตลอดถึงคำๆนี้?

ในอดีตตั้งแต่ก่อนการตรัสรู้ของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้ามีการใช้ภาษามคธ ภาษาสันสกฤต ฯลฯ ในการสื่อสาร แต่เมื่อพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้ได้ตรัสสั่งสอนเวไนยสัตว์ด้วยข้อธรรมต่างๆ ซึ่งภาษาที่พระพุทธองค์ใช้เป็นพระพุทธพจน์มีลักษณะเหมือนกับภาษามคธ แต่แตกต่างกับภาษามคธอย่างสิ้นเชิงเนื่องจากพระพุทธพจน์(ภาษาธรรม)นั้นเป็นเหตุเพื่อนำพาเวไนยสัตว์ไปสู่การสิ้นสุดวัตตะ สิ้นสุดการเวียนว่ายตายเกิด 

ดังนั้นหากเราผู้ศึกษาธรรมไม่สามารถมองความแตกต่างระหว่างภาษาโลก-ภาษาธรรมออกเราก็จะทำได้เพียงการแปลภาษามคธ ภาษาสันสกฤต ฯลฯ ซึ่งเป็นภาษาสื่อสารจากภาษาหนึ่งไปสู่อีกภาษาหนึ่ง โดยมิได้เข้าสู่ภาษาธรรม(พระพุทธพจน์)เพื่อไปสู่การสิ้นสุดวัตตะ สิ้นสุดการเวียนว่ายตายเกิดแต่อย่างใด

ตัวอย่างเบื้องต้นเพื่อประกอบการทำความเข้าใจภาษาโลก-ภาษาธรรม

ภาษาโลก

จิตพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน มีความหมายว่า [จิด, จิดตะ-] น. ใจ, สิ่งที่มีหน้าที่รู้ คิดและนึก, (โบ เขียนว่า จิตร), ลักษณนามว่า ดวง. (ป. จิตฺต).

จิตพจนานุกรม ไทย-ไทย โดย อ.เปลื้อง ณ นคร มีความหมายว่า (มค. จิตฺต) น. ใจ.

จิตแปลภาษา ไทย-อังกฤษ โดย NECTEC's Lexitron Dictionary มีความหมายว่า [n.] mind [syn.] ใจ,จิตใจ,ความคิด

ซึ่งคำว่า จิตที่กล่าวมาด้านบนทั้งหมดนั้นล้วนเป็นภาษาที่ใช้ในการสื่อสาร เป็นการแปลภาษาสื่อสารจากภาษาหนึ่ง ไปสู่ภาษาสื่อสารอีกภาษาหนึ่ง มิใช่พระพุทธพจน์ที่เกิดจากการตรัสรู้ของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า

ภาษาธรรม

                หากเป็นพระพุทธพจน์(ภาษาธรรม)เบื้องต้น จิตจะหมายถึง จิต ๑๒๑ ประกอบด้วย กามาวจรจิต ๕๔ รูปาวจรจิต ๑๕ อรูปาวจรจิต ๑๒ โลกุตตรจิต ๔๐ โดยมีองค์ประกอบเบื้องต้นดังรูปต่อไปนี้